Murat Menteş’in tıpkı isimli romanından uyarlanan “Dublörün Dilemması”, Nuh Tufan isimli karakterin başından geçen absürt ve trajikomik bir hikayeyi mevzu edinir. Konservatuvarı terk ettikten sonra para kazanmak için çeşitli işlere girişen lakin bir türlü dikiş tutturamayan Nuh, yakın arkadaşı İbrahim Kurban’ın buluşuyla kendisini hiç beklemediği olaylar silsilesinin içinde bulur.
Oyuncu takımında Abdurrahman Merallı, Çetin Kaya, Deniz Işın, Ediz Akşehir, Tekin Ezgütekin’in bulunduğu “Dublörün Dilemması” izleyicilerle buluşmaya devam ederken biz de oyunu uyarlayan ve direktörlüğünü üstlenen Sercan Özinan’a sorularımızı yönelttik.
Sercan Özinan ‘PROJENİN BİR YERLİ METİN OLMASINI İSTEDİK’
“Dublörün Dilemması”nı oyunlaştırmaya nasıl karar verdiniz?
Geçtiğimiz dönemin sonuna gerçek bu yıl yapacağımız projenin bir yerli metin olmasını istedik. Uyarlama konusunda deneyimli bir grup olduğumuzdan dolayı yine romanlara ve hikayelere yöneldik. Açıkçası yola çıkarken hareketli, absürt ve tiyatronun imkânlarını düzgün ölçüde kullanabileceğimiz bir metin bulmak istedik. Her şeyden evvel insan kendinden yola çıkıyor.
Ben de sanırım biraz düşünmek, eğlenmek ve keyif almak istediğim için olacak ki evvelce severek okuduğum 1950 jenerasyonu müelliflerine tekrar yöneldim. Sonra yeni devir müellifleri tanımaya başladım. Aslında bildiğim fakat üzerine çok okuma yapmadığım yazarlardı bunlar. Afili Filintalar grubundan Emrah Serbes, Alper Canıgüz ve Murat Menteş birinci duraklarım oldular. “Dublörün Dilemması”na sıra geldiğinde ve okuduğumda aradığım özelliklerde bir romanla karşılaştığımı görünce heyecanlandığımı söylemeliyim. Akabinde Ediz (Akşehir) ile sohbet ederken niyetimi onunla paylaştım ve o da projede yer alabileceğini belirtince çabucak işe koyuldum.
Romanın uyarlanma sürecine dair bize neler söylemek istersiniz? Bilhassa dikkat ettiğiniz, dokusunu müdafaaya çalıştığınız şeyler nelerdi?
Hikâye başkarakter Nuh Tufan’ın kıssası olduğundan dolayı tüm ana eksen onun başına gelen olaylar silsilesine ilişkin. Yan karakterlerin romanda daha ayrıntılı ve derinlikli kıssaları mevcut lakin bir noktayı sabit tutmak ve bütün omurgayı onun üzerinden yürütmek kısmen sizi rahatlatan bir öğe. Romanın süratli akışkanlığı birden fazla olayın yaşanmasından ve bunların bir noktada örtüşmesinden kaynaklanıyor. Bu süratli akışı bilhassa müdafaaya çalıştığımı söylemeliyim. Elbette Murat Menteş’in yarattığı bu dinamizmin yanında karakterlerin nevi şahsına münhasır hallerini da yansıtmak çok kıymetliydi. Eklediğim diyaloglarda buna çok dikkat etmeye çalıştım. Sonuçta bu türlü bir metin çıktı.
‘EKİP KURMA İŞİ TİYATRODAKİ EN SIKINTI ŞEY’
Oyuncuların performansları da alkışı hak ediyor. Onlarla yolunuz nasıl kesişti? Rol dağılımı nasıl oldu?
Ediz ile yola çıktığım için onun grubu kurmasını önerdim. Zira bu oyun uygun anlaşabilecek insanlardan oluşmalıydı. Sadece Abdurrahman (Merallı) daha evvelki işlerimizde yer aldığı ve rolü başımda aşikâr olduğu için belirliydi. Sonrasında Tekin (Ezgütekin), Çetin (Kaya) ve Deniz (Işın) dâhil oldular. Âlâ ki de oldular. Okumalar sonucunda rollerin dağılımını gerçekleştirdim. Ben bu grup kurma işine çok kıymet veriyorum. Bu sanırım tiyatrodaki en güç şey. Sırf uygun grubun âlâ oyun çıkarabileceğini düşündüğüm için olabilir. Zira kolektif bir anlayışı benimsemek bilhassa şu vakitlerde çok değerli.
“Dublörün Dilemması” çok vakitli, çok mekânlı bir roman. Fakat siz bunu hoş bir dekorla minimalize etmiş, hatta komiğini de layıkıyla çıkarmışsınız. Biraz bundan konuşalım mı?
Benim için çok kıymetli ve değerli bir tasarımcıyla çalışıyorum. Bunu neden söylüyorum zira sizi ve oyunun ruhunu, lisanını anlayıp onu fizikî forma sokacak olan bireyle çalışmanız gerekiyor. Rabia (Kip Telek) benim evvelden de çalıştığım biri olduğu için bu lisanı biz zati evvelce kurmuştuk. Hasebiyle hayal ettiğim şeyi paylaşmam sıkıntı olmadı. Ona yalnızca platformlar olmasını istediğimi söyledim fakat nasıl olması gerektiği hakkında hiçbir fikir belirtmedim. Zati kendisi üç alternatifle geldi, biz de en uygununu seçtik.
‘KARAKTERLER İSTEDİKLERİ HAYATI YAŞAYAMAYAN İNSANLAR’
Oyunun temposu çok yüksek. Üstteki soruyla ilintili biçimde sorarsam; bu, dekorun kurguya mı, kurgunun dekora mı yaptığı bir katkı?
Üç platformun bizim için iki manası var. Bunlardan birincisi Nuh Tufan’ın hayatının iniş ve çıkışlarının bir çeşit dışavurumu. Oburu statü olarak genelde güçlü yahut varlıklı bireylerin en üstte konumlanması. Yani doğal olarak kurgunun dekora yaptığı bir katkı bu. Ve bu aksiyon ve iniş çıkışlar elbette dinamizmi ön plana aldığımız için de şekillendi.
Oyundaki karakterler yalnızca yaşadıkları çağa değil, kendilerine de yabancılaşan beşerler. Güldürü, bu yabancılaşmayı en uygun söz etme yollarından biri sanırım, ne dersiniz?
Karakterlerin hepsi kendi yaşamak istedikleri hayatı bir halde yaşayamayan beşerler. Evvel kendisine sonra da etrafına yabancı olan trajik tipler de diyebiliriz. Marx’ın yabancılaşmasına emsal bir üretim bağını görmüyoruz elbette lakin çağdaş insanın krizlerinden ve açmazlarından biri olan kimlik sorununu ve ötekileştirmeyi görüyoruz. Sizin üzere düşünmeyen, sizin üzere olmayan, sizin üzere davranmayan insanlara karşı tahammül sonlarımız neredeyse yok denecek kadar azaldı. Bu perspektiften bakınca aslında trajik bir şeyden bahsediyoruz. İzahı olmayan şeylerin mizahı olur dedikleri sanırım bu.
Oyunun aşikâr başlı yerlerinde, bilhassa de aksiyonel sahnelerde Yeşilçam avantüründen yararlanıyorsunuz. Bu tercihiniz hakkında neler söylemek istersiniz?
Romanı birinci okuduğumda atmosferi bana Yeşilçamvari, absürt bir polisiye üzere gelmişti. Romandaki bu ajanlık problemi bana klişe lakin bir tarafıyla eğlenceli eklemeler yapabileceğim bir alan açtı. Hepimize bir istikametiyle tebessüm ettiren bu tanıdık yapıyı biraz serpiştirdim diyebilirim. Bu yapı seyirci tarafından da müspet reaksiyon alıyor. Oyunun sadece bir oyun olduğu şuurunu de yerleştiren ufak bir yabancılaştırma tesiri yarattığını da söyleyebilirim.
‘TİYATRO METİNLERİNDEN DUYUMSAYAMADIĞIM HAZZI EDEBİYAT YAPITLARINDA DUYUYORUM’
Bu birinci edebi uyarlamanız değil. Daha evvel Kafka, Camus, Dostoyevski metinlerini de oyunlaştırdınız. Edebiyat ve tiyatro alakasına dair neler söylemek istersiniz?
Edebiyat ile kurduğum bağlantı büsbütün direktöre alan açmasıyla ilgili bir şey. Tiyatro metinlerinden duyumsayamadığım (hepsi için elbette söylemiyorum) hazzı edebiyat yapıtlarında daha çok duyuyorum. Çağdaş tiyatro metinlerinin direktöre reji manasında sunduğu çerçevenin içerisinde yaratıcı dürtünün kısıtlandığını hissettiğim anlar çok oldu. Güzel metinler, uygun muharrirler elbette var. Yalnızca demek istediğim, derinlik ve zenginlik istikametinin edebiyat yapıtlarında daha ağır bastığı. Buradan konvansiyonel eserler de yapmadığımız manası çıkmasın. Geçen yıl Bertolt Brecht’in “Sezuan’ın Düzgün İnsanı”nı sahneye taşıdık mesela.
Atlas Tiyatro Araştırmaları’nda öteki neler yapıyorsunuz?
Daha evvel oyunculuk da yaptığım projelerimiz de oldu. Ayrıyeten atölye çalışmaları da yürüttük. Fakat benim için çoğunlukla süreç direktörlük olarak ilerliyor.
Yeni çalışmalarınız hakkında bilgi verir misiniz?
Yavaş yavaş önümüzdeki yılın planlarını düşünmeye başladık. “Dublörün Dilemması” çok büyük ihtimalle yoluna devam edecek. Bunun dışında uzun müddettir atölye çalışmalarına orta vermiştik. Onu tekrar ayaklandırmak üzere bir amacımız var.